Παράμετροι Καινοτομικής Επίδοσης των Σύγχρονων Επιχειρήσεων

Η καινοτομική επίδοση μιας επιχείρησης αποτυπώνει τη σχέση που έχει αναπτύξει με την καινοτομία σε μια συγκεκριμένη περίοδο δράσης και αναφοράς. Η σχέση αυτή αξιολογείται και αποτιμάται από την ανάπτυξη, εισαγωγή,  χρήση και το αποτέλεσμα των καινοτομιών από την επιχείρηση τη συγκεκριμένη περίοδο.

Τα στοιχεία αυτά αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους για να κατανοήσουμε το πώς εδραιώνεται η καινοτομία σε ένα συγκεκριμένο οργανισμό , τι είδους καινοτομία παράγεται και βέβαια το πλαίσιο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχτούμε για να αποφανθούμε εάν μια επιχείρηση είναι καινοτόμος ή όχι.

Η Εισαγωγή Καινοτομίας: Μία παράμετρος σημαντική στον χαρακτηρισμό μιας επιχείρησης ως καινοτομικής είναι η εισαγωγή καινοτομιών σε όλες τις επιχειρησιακές και επιχειρηματικές λειτουργίες.  Η εισαγωγή αυτή αναφέρεται σε όλες τις μορφές καινοτομιών (καινοτομία προϊόντων και υπηρεσιών, καινοτομία διαδικασιών, οργανωτική καινοτομία και εμπορική καινοτομία). Αυτό που εξετάζεται στη συγκεκριμένη παράμετρο είναι το αν η επιχείρηση εισάγει καινοτομίες ανεξαρτήτως από το αν τις παράγει η ίδια ή τις προμηθεύεται από τρίτους που τις έχουν αναπτύξει και τις διαθέτουν σε ευρεία κλίμακα (π.χ μια καινοτόμος εφαρμογή e-commerce). Υπό αυτό το πρίσμα μια επιχείρηση μπορεί να χαρακτηριστεί καινοτομική ακόμη και αν δεν διαθέτει δικό της τμήμα έρευνας και ανάπτυξης.

Η Ανάπτυξη Καινοτομίας: Η επιχείρηση παράγει η ίδια καινοτομίες. Επενδύει ένα τμήμα του κύκλου εργασιών της σε δραστηριότητες R&D (στα ελληνικά ΕΤΑ – Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης), παρακινεί και ενθαρρύνει τα στελέχη της να διατυπώνουν νέες ιδέες, αλληλεπιδρά με πελάτες και προμηθευτές για την ανάπτυξη καινοτομιών. Επίσης έχει συγκεκριμένο σύστημα και μηχανισμό για την ανάπτυξη καινοτομιών και παρακολουθεί την πορεία υλοποίησης τους.

Η Χρήση Καινοτομιών: Το γεγονός ότι μια επιχείρηση επενδύει σε δραστηριότητες ΕΤΑ δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι καινοτόμος. Πολλές φορές επενδύονται πόροι σε έρευνα που δεν καταλήγει σε απτά αποτελέσματα, ή παράγονται αποτελέσματα καινοτομίας τα οποία τελικώς δεν εισάγονται σε ευρεία κλίμακα ή τελικά δεν χρησιμοποιούνται και μένουν στο «συρτάρι».

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα στην περίπτωση καινοτομιών οργάνωσης όπως η εισαγωγή Ολοκληρωμένου Συστήματος Παρακολούθησης Δραστηριοτήτων (Integrated Monitoring System) & CRM ή η Εισαγωγή Συστημάτων Διοίκησης & Βελτίωσης (Management Systems). Πρόκειται για καινοτομίες που εισάγονται με ενθουσιασμό αλλά παρατηρείται σε κάποιες περιπτώσεις ότι σταδιακά εγκαταλείπονται γιατί θεωρούνται μη χρηστικές , προσθέτουν χρόνο και αρκετή γραφειοκρατία και σε συνδυασμό με μια έλλειψη κουλτούρας αλλαγή που μπορεί να διακατέχει τον οργανισμό, τελικά εγκαταλείπονται.

Το Αποτέλεσμα των Καινοτομιών:  Πόσες καινοτομίες παράγονται τελικά στην επιχείρηση; Τι εξοικονόμηση πόρων επιτυγχάνεται ως ποσοστό ή  ως ποσό από την εισαγωγή καινοτομιών διαδικασίας στις επιχειρησιακές λειτουργίες; Ποια είναι τα άυλα οφέλη από την εμπέδωση ενός κλίματος open innovation μεταξύ στελεχών, πελατών, προμηθευτών στην επιχείρηση; Υπάρχουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας ως κατοχύρωση της ερευνητικής δραστηριότητας της επιχείρησης που αποτελούν στοιχεία του ενεργητικού της επιχείρησης παράγοντας έσοδα;

Πολλές μελέτες χρησιμοποιούν έναν ενιαίο δείκτη εισαγωγής ή αποτελέσματος για να καθορίσουν την καινοτόμο απόδοση μιας εταιρείας (Coombs, et al. 1996, Evangelista, et al. 1998, Feeny and Rogers, 2003). Έχει παρουσιαστεί, εντούτοις, ότι υπάρχουν προ­βλήματα μέτρησης με την καινοτομία, ειδικά με τους δείκτες που αφορούν την παράμετρο εισαγωγής καινοτομιών. Τα κρίσιμα θέματα περιλαμβάνουν

1) μερικές μετρήσεις εισαγωγής που δε συλλαμβάνουν την αποδοτικότητα της διαδικασίας,

 2) ενιαίες μετρήσεις που δεν απει­κονίζουν την οικονομική ή ποιοτική αξία, και

3) έλλειψη ένδειξης της τεχνολογικής πολυπλοκότητας στις εισαγωγές.

Ομοίως, οι Santarelli και Piergiovanni (1996) έχουν δείξει ότι οι δείκτες αποτελέσμα­τος που είναι βασισμένοι στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας μπορεί να είναι προβληματικοί επειδή το τεχνολογικό επίπεδο και η οικονομική αξία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι ιδιαίτερα ετερογενή, η φύση του περιεχομένου των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ποικίλλει ευρέως από χώρα σε χώρα. Επίσης, δεν είναι όλες οι καινοτομίες κατοχυρω­μένες με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, δεν γίνονται όλα τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και­νοτομίες, και η τάση των επιχειρήσεων για κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ποικίλλει πολύ, ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης. Επιπλέον, οι δείκτες αποτελέ­σματος παρουσιάζουν περιορισμούς λόγω των πρωταρχικών παραγόντων σε επίπεδο βιομηχανίας όταν συγκρίνονται διάφορες βιομηχανίες ή επιχειρήσεις διαφορετικών μεγεθών.

Υπάρχουν και ορισμένες ακόμη παράμετροι που χαρακτηρίζουν την καινοτομική επίδοση της επιχείρησης σε έμμεσο επίπεδο όπως:

Η Αξιολόγηση των διατυπωμένων καινοτόμων ιδεών: Κάθε ιδέα που κατατίθεται στην επιχείρηση δεν αποτελεί ή δεν οδηγεί  εξ ορισμού σε καινοτομία. Θα πρέπει να υπάρχει μια διαδικασία φιλτραρίσματος των ιδεών έτσι ώστε να εμπεδωθεί η εικόνα ότι οι ιδέες δεν πάνε χαμένες αλλά και αξιολογούνται. Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να γίνεται, τόσο στην αρχή όσο και στα επόμενα στάδια. 

Προκειμένου να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη απέναντι στο προσωπικό, ώστε αυτό να υποβάλλει ιδέες, είναι πολύ σημαντικό: α) τα κριτήρια αξιολόγησης να είναι γνωστά από την αρχή και σε όλους, και β) για κάθε υποβολή ιδέας να ακολουθεί συνοπτική τεκμηριωμένη απάντηση από την Ομάδα Καινοτομίας (για παράδειγμα, «για την υλοποίηση της ιδέας απαιτούνται χρηματικοί πόροι, οι οποίοι δεν είναι διαθέσιμοι στην παρούσα φάση, ενώ κρίνεται πως η εξωτερική χρηματοδότηση της ιδέας δεν θα είναι εύκολη»). Να σημειωθεί πως για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης είναι σημαντικό καμία υποβολή να μην μένει αναπάντητη. Οι τεκμηριωμένες απαντήσεις, με τον χρόνο, θα δώσουν τη δυνατότητα στους εργαζόμενους να «μάθουν τον τρόπο σκέψης» της Ομάδας Καινοτομίας και, επομένως, να επεξεργάζονται τις ιδέες που υποβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση, ή, ακόμη, και να επανυποβάλλουν τις ιδέες τους, συμπληρωμένες ή/και τροποποιημένες.

Ενδεικτικά θα μπορούσαν οι ιδέες να αξιολογούνται βάσει των παρακάτω κριτηρίων:

• ·         Εκτίμηση του χρόνου μέχρι την εμπορευματοποίηση της καινοτομίας (time to market).
• ·         Δυνατότητα υλοποίησης της ιδέας σε επίπεδο έρευνας και ανάπτυξης (είτε από την επιχείρηση είτε από τη συνεργασία της επιχείρησης με τρίτους).
• ·         Τεχνικό ρίσκο για την υλοποίηση της ιδέας.
• ·         Εκτίμηση της αποδοχής από την αγορά.
• ·         Αναμενόμενα κέρδη για την επιχείρηση.
• ·         Διαθεσιμότητα απαιτούμενων πόρων (θα πρέπει να ελέγχεται και μέσα από το πρίσμα πιθανής εξωτερικής χρηματοδότησης).

Το κόστος ευκαιρίας (opportunity cost): Κόστος ευκαιρίας είναι το κόστος που προκύπτει από την θυσία ενός αγαθού, για την παραγωγή κάποιου άλλου. Είναι η θυσία κάποιων άλλων αγαθών που θα μπορούσαν να παραχθούν με τους ίδιους παραγωγικούς συντελεστές που χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή του συγκεκριμένου αγαθού.  Στην περίπτωση της καινοτομίας είναι το κόστος της εναλλακτικής χρήσης των πόρων που πηγαίνουν για την ανάπτυξη καινοτομιών.

Παράδειγμα:
1) Το 2% του κύκλου εργασιών που πηγαίνει σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης θα μπορούσε να πηγαίνει σε διαφήμιση των υπαρχόντων προϊόντων και υπηρεσιών. Η απώλεια αύξησης των πωλήσεων από την διαφήμιση είναι το κόστος ευκαιρίας.

2) Η εισαγωγή ενός καινοτόμου προϊόντος ή υπηρεσίας σημαίνει την απόσυρση ενός παραδοσιακού προϊόντος επειδή η παραγωγική δυναμικότητα της επιχείρησης δεν επιτρέπει την ταυτόχρονη παραγωγή και των δύο. Το κόστος ευκαιρίας είναι η μείωση του κύκλου εργασιών από την μη πώληση του παραδοσιακού προϊόντος    .

Η έννοια του κόστους ευκαιρίας αποτελεί σημαντική παράμετρο στην προσέγγιση της καινοτομικής επίδοσης γιατί επιτρέπει την κατανόηση του προβλήματος της στενότητας των πόρων που αποτελεί τη βάση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για την επιλογή μεταξύ διαφορετικών καινοτόμων projects

Επίσης έτσι γίνεται κατανοητό η ανάπτυξη οποιουδήποτε καινοτομικού αγαθού / υπηρεσίας δε γίνεται δωρεάν, γιατί αντί να παραχθεί το συγκεκριμένο αγαθό ή η υπηρεσία θα μπορούσε να παραχθεί κάποιο άλλο με τους ίδιους παραγωγικούς συντελεστές.