Τι συνιστά ένα ‘δίκαιο εμπόριο’ και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του

Το δίκαιο εμπόριο (fair trade) είναι ένα οργανωμένο κοινωνικό κίνημα και προσέγγιση στην οικονομία της αγοράς που στόχο έχει να βοηθήσει τους παραγωγούς στις αναπτυσσόμενες χώρες να λειτουργούν υπό καλύτερες εμπορικές συνθήκες και να προωθήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το κίνημα υποστηρίζει την πληρωμή μεγαλύτερης τιμής σε εξαγωγικές αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και υψηλότερα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα. Εστιάζει ιδιαίτερα στις εξαγωγές από αναπτυσσόμενες χώρες προς τις αναπτυγμένες, σε είδη όπως προϊόντα χειροτεχνίας, καφέ, κακάο, ζάχαρη, τσάι, μπανάνες, μέλι, βαμβάκι, κρασί, φρούτα, σοκολάτα, άνθη και χρυσό.

Το σύστημα λειτουργεί ως εξής: Σε αντάλλαγμα της καταβολής μιας εγγυημένης τιμής και εκπλήρωσης «των συμφωνηθέντων εργατικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων» (κατώτατοι μισθοί, όχι εντομοκτόνα), οι αγροτικοί συνεταιρισμοί σε φτωχές χώρες λαμβάνουν ένα σήμα Δίκαιου Εμπορίου για τα προϊόντα τους, το οποίο εκδίδεται από τον Οργανισμό Σήμανσης Δίκαιου Εμπορίου (FAIRTRADE Labeling Organization). Η συγκεκριμένη πιστοποίηση δίνει τη δυνατότητα σε σούπερ-μάρκετ και άλλες εταιρείες λιανικής να πωλούν τα προϊόντα με κάποιο κέρδος.

Βασικά σημεία που συνιστούν  το δίκαιο εμπόριο:

1^ον) Δημιουργία ευκαιριών για τους οικονομικά μειονεκτούντες παραγωγούς

Η μείωση της φτώχειας μέσω του εμπορίου αποτελεί βασικό μέρος των στόχων του δίκαιου εμπορίου. Το δίκαιο εμπόριο υποστηρίζει τους περιθωριοποιημένους μικρούς παραγωγούς, είτε πρόκειται για ανεξάρτητες οικογενειακές επιχειρήσεις είτε για ομαδοποίηση σε ενώσεις ή συνεταιρισμούς. Επιδιώκει να τους επιτρέψει να περάσουν από την εισοδηματική ανασφάλεια και τη φτώχεια στην οικονομική αυτάρκεια και ιδιοκτησία.

2^ον) Διαφάνεια και λογοδοσία

Η οργάνωση του δίκαιου εμπορίου στη διαφάνεια και τη λογοδοσία  όσον αφορά τη διαχείριση των εμπορικών σχέσεων. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι διαχειρίζονται με ευαισθησία και σέβονται την εμπιστευτικότητα των παρεχόμενων εμπορικών πληροφοριών. Διασφαλίζονται κατάλληλοι, τρόποι για  τη συμμετοχή των εργαζομένων, των μελών και των παραγωγών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Εξασφαλίζεται ότι οι σχετικές πληροφορίες παρέχονται σε όλους τους εμπορικούς εταίρους της. Τα κανάλια επικοινωνίας είναι διαθέσιμα και ανοιχτά σε όλα τα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού.

3^ον)  Δίκαιες εμπορικές πρακτικές

Οι οργανισμοί που ασχολούνται με το δίκαιο εμπόριο  προωθούν την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική ευημερία των περιθωριοποιημένων μικρών παραγωγών ώστε το εμπόριο να μην  μεγιστοποιεί το κέρδος σε βάρος τους. Είναι υπεύθυνο και επαγγελματικό να εκπληρώνει κανείς έγκαιρα τις δεσμεύσεις του. Οι προμηθευτές πρέπει να σέβονται τις συμβάσεις και να παραδίδουν τα προϊόντα εγκαίρως και με την επιθυμητή ποιότητα και προδιαγραφές.

Οι αγοραστές  - καταναλωτές  προϊόντων δίκαιου εμπορίου, αναγνωρίζοντας τα οικονομικά μειονεκτήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί και προμηθευτές προϊόντων FT, διασφαλίζουν ότι τα χρήματα καταβάλλονται με την παραλαβή των παραγγελιών ή με κοινή συμφωνία για την ημερομηνία . Για ορισμένα προϊόντα πραγματοποιείται μπορεί να συμφωνηθεί άτοκη προπληρωμή τουλάχιστον 50% κατόπιν αιτήματος. Για τα προϊόντα τροφίμων, προκαταβολή τουλάχιστον 50%. Τα επιτόκια που καταβάλλουν οι προμηθευτές δεν πρέπει να υπερβαίνουν το κόστος δανεισμού των αγοραστών από τρίτους. Δεν απαιτείται τόκος χρέωσης.

Όταν οι προμηθευτές δίκαιου εμπορίου λαμβάνουν προπληρωμή από αγοραστές, εξασφαλίζουν ότι η πληρωμή αυτή μεταβιβάζεται στους παραγωγούς ή στους αγρότες που πραγματοποιούν ή αναπτύσσουν προϊόντα δίκαιου εμπορίου.

Οι αγοραστές συμβουλεύονται τους προμηθευτές πριν ακυρώσουν ή απορρίψουν παραγγελίες. Όταν οι παραγγελίες ακυρώνονται χωρίς σφάλμα των παραγωγών ή των προμηθευτών, εξασφαλίζεται επαρκής αποζημίωση για τις εργασίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Οι προμηθευτές και οι παραγωγοί συμβουλεύονται τους αγοραστές εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την παράδοση και εξασφαλίζουν την αποζημίωση όταν οι παραδοθείσες ποσότητες και ιδιότητες δεν ταιριάζουν με τις τιμολογημένες.

Ο κάθε οργανισμός  δίκαιου εμπορίου διατηρεί μακροχρόνιες σχέσεις με βάση την αλληλεγγύη, την εμπιστοσύνη και τον αμοιβαίο σεβασμό που συμβάλλουν στην προώθηση και ανάπτυξη του δίκαιου εμπορίου. Διατηρεί αποτελεσματική επικοινωνία με τους εμπορικούς εταίρους της. Τα μέρη που συμμετέχουν σε εμπορική σχέση επιδιώκουν να αυξήσουν τον όγκο του εμπορίου μεταξύ τους και την αξία και ποικιλομορφία της προσφοράς τους ως μέσο αύξησης του δίκαιου εμπορίου για τους παραγωγούς, προκειμένου να αυξήσουν τα εισοδήματά τους.  Ο κάθε οργανισμός συνεργάζεται με άλλους Οργανισμούς Δίκαιου Εμπορίου στη χώρα και αποφεύγει τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Αποφεύγει την επανάληψη των σχεδίων των μοντέλων άλλων οργανισμών χωρίς άδεια.

Το Δίκαιο Εμπόριο αναγνωρίζει, προωθεί και προστατεύει την πολιτιστική ταυτότητα και τις παραδοσιακές δεξιότητες των μικρών παραγωγών, όπως αντικατοπτρίζεται στο προϊόντα βιοτεχνίας, τα προϊόντα διατροφής και άλλες σχετικές υπηρεσίες.

4^ον)  Δίκαιη πληρωμή

Μια δίκαιη πληρωμή είναι αυτή που έχει αποτελέσει αντικείμενο αμοιβαίας διαπραγμάτευσης, και συμφωνήθηκε από όλους μέσω του διαρκούς διαλόγου και της συμμετοχής. Παρέχει  δίκαιη αμοιβή στους παραγωγούς η οποία μπορεί να αποδοθεί από την αγορά , λαμβανομένης υπόψη την αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία γυναικών και ανδρών. Ο στόχος είναι πάντα η πληρωμή ενός τοπικού μισθού επαρκούς διαβίωσης. Η δίκαιη πληρωμή αποτελείται από δίκαιες τιμές, δίκαιους μισθούς και τοπικούς μισθούς.

Δίκαιες τιμές

Μια δίκαιη τιμή διαπραγματεύεται ελεύθερα μέσω διαλόγου μεταξύ του αγοραστή και του πωλητή και βασίζεται σε διαφανή καθορισμό τιμών. Περιλαμβάνει δίκαιο μισθό και δίκαιο κέρδος. Οι δίκαιες τιμές αντιπροσωπεύουν ένα αποδεκτό μερίδιο της τελικής τιμής σε κάθε παίκτη στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Δίκαιοι μισθοί

Ο δίκαιος μισθός είναι ένας δίκαιος, ελεύθερος διαπραγματεύσιμος και αμοιβαία συμφωνούμενος μισθός και προϋποθέτει την πληρωμή τουλάχιστον ενός τοπικού μισθού διαβίωσης.  Ο Τοπικός Μισθός είναι μια αμοιβή που λαμβάνεται για μια κανονική εργάσιμη εβδομάδα (όχι περισσότερο από 48 ώρες) από έναν εργαζόμενο σε ένα συγκεκριμένο μέρος, επαρκής για να προσφέρει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο για τον εργαζόμενο και την οικογένειά του. Στοιχεία αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου περιλαμβάνουν τα τρόφιμα, το νερό, τη στέγαση, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, τις μεταφορές, τα ρούχα και άλλες βασικές ανάγκες, συμπεριλαμβανομένης της πρόβλεψης για απροσδόκητα γεγονότα.

5)  Εξασφάλιση μηδενικής εργασίας και αναγκαστικής εργασίας

Το δίκαιο εμπόριο τηρεί τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τον εθνικό / τοπικό νόμο για την απασχόληση των παιδιών. Εξασφαλίζει ότι δεν υπάρχει αναγκαστική εργασία στο εργατικό δυναμικό του και / ή στα μέλη ή στους οικιακούς εργάτες.

Οι οργανισμοί που αγοράζουν προϊόντα δίκαιου εμπορίου από ομάδες παραγωγών είτε άμεσα είτε μέσω μεσαζόντων εξασφαλίζουν ότι δεν χρησιμοποιείται καταναγκαστική εργασία στην παραγωγή και ο παραγωγός συμμορφώνεται με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τον εθνικό / τοπικό νόμο για την απασχόληση των παιδιών. Οποιαδήποτε συμμετοχή παιδιών στην παραγωγή προϊόντων δίκαιου εμπορίου (συμπεριλαμβανομένης της εκμάθησης μιας παραδοσιακής τέχνης ή βιοτεχνίας) αποκαλύπτεται και παρακολουθείται πάντοτε και δεν επηρεάζει δυσμενώς την ευημερία, την ασφάλεια, τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις και την ανάγκη για παιχνίδι.

6) Δέσμευση για την καταπολέμηση των διακρίσεων, την ισότητα των φύλων και την οικονομική εξουσία των γυναικών και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι

Το δίκαιο εμπόριο  δεν εισάγει διακρίσεις όσον αφορά τη μίσθωση, την αμοιβή, την πρόσβαση στην κατάρτιση, την προώθηση, τον τερματισμό ή τη συνταξιοδότηση με βάση τη φυλή, την κάστα, την εθνική προέλευση, τη θρησκεία, την αναπηρία, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ένταξη στο σωματείο, την πολιτική συσχέτιση, το HIV / AIDS status ή την ηλικία.

Ο κάθε οργανισμός δίκαιου εμπορίου έχει σαφή πολιτική και το σχέδιο για την προώθηση της ισότητας των φύλων που εξασφαλίζει ότι τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες να έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση στους πόρους που χρειάζονται για να είναι παραγωγικοί, αλλά και την ικανότητα να επηρεάσουν την ευρύτερη πολιτική, το κανονιστικό και θεσμικό περιβάλλον που διαμορφώνει τα προς το ζην και τη ζωή τους.

Τα οργανωτικά συντάγματα και οι κανονισμοί επιτρέπουν στις γυναίκες να γίνονται αυτοδύναμα μέλη της ίδιας της οργάνωσης (όπου είναι οργανισμός με έδρα τους) και να αναλαμβάνουν ηγετικές θέσεις στη δομή διακυβέρνησης ανεξάρτητα από το καθεστώς των γυναικών σε σχέση με την ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων όπως η γη και η περιουσία. Όταν οι γυναίκες εργάζονται εντός της επιχείρησης, ακόμη και όταν πρόκειται για άτυπη κατάσταση απασχόλησης, λαμβάνουν ίση αμοιβή για ίση εργασία. Το δίκαιο εμπόριο αναγνωρίζει τα πλήρη δικαιώματα απασχόλησης των γυναικών και δεσμεύεται να εξασφαλίσει ότι οι γυναίκες θα λαμβάνουν τα πλήρη επιδόματα απασχόλησης. Επίσης λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές ανάγκες υγείας και ασφάλειας των εγκύων και των μητέρων που θηλάζουν.

Το δίκαιο εμπόριο  σέβεται το δικαίωμα όλων των εργαζομένων να σχηματίζουν και να συμμετέχουν σε συνδικαλιστικές οργανώσεις της επιλογής τους και να διαπραγματεύονται συλλογικά. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται  ότι οι εκπρόσωποι των εργαζομένων δεν υπόκεινται σε διακρίσεις στο χώρο εργασίας

7)  Εξασφάλιση καλών συνθηκών εργασίας

Οι οργανισμοί δίκαιου εμπορίου ελέγχουν αν παρέχεται παρέχει ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον εργασίας για τους εργαζομένους και / ή τα μέλη και αν υπάρχει  τουλάχιστον, συμμόρφωση  με τους εθνικούς και τοπικούς νόμους και τις διεθνείς συμβάσεις για την υγεία και την ασφάλεια στους χώρους εργασίας.

Οι ώρες εργασίας και οι όροι εργασίας για τους εργαζομένους και / ή τα μέλη (και οι οικιακοί εργαζόμενοι) συμμορφώνονται με τους όρους που καθορίζονται από τους εθνικούς και τοπικούς νόμους και τις συμβάσεις .

Οι Οργανισμοί Δίκαιου Εμπορίου γνωρίζουν τους όρους υγείας και ασφάλειας στις ομάδες παραγωγών που αγοράζουν. Επιδιώκουν συνεχώς τη συνειδητοποίηση των θεμάτων υγείας και ασφάλειας και τη βελτίωση των πρακτικών υγείας και ασφάλειας στις ομάδες παραγωγών.

8)  Παροχή δυνατοτήτων

Το δίκαιο εμπόριο  επιδιώκει να αυξήσει τις θετικές αναπτυξιακές επιπτώσεις για τους μικρούς, περιθωριοποιημένους παραγωγούς.  Οι οργανισμοί δίκαιου εμπορίου αναπτύσσουν τις δεξιότητες και τις ικανότητες των υπαλλήλων τους  ή των μελών τους. Οι οργανισμοί που εργάζονται απευθείας με τους μικρούς παραγωγούς αναπτύσσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες για να βοηθήσουν τους εν λόγω παραγωγούς να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους όσον αφορά τη διαχείρισή τους, τις παραγωγικές τους δυνατότητες και την πρόσβαση στις αγορές - τοπικές / περιφερειακές / διεθνείς / δίκαιες και κανονικές. Οι οργανισμοί που αγοράζουν προϊόντα δίκαιου εμπορίου μέσω των διαμεσολαβητών δίκαιου εμπορίου βοηθούν αυτούς τους οργανισμούς να αναπτύξουν την ικανότητά τους να υποστηρίζουν τις περιθωριοποιημένες ομάδες παραγωγών με τις οποίες συνεργάζονται.

9) Προώθηση του Δίκαιου Εμπορίου

Οι οργανισμοί δίκαιου εμπορίου  αναγνωρίζουν ανάγκη για μεγαλύτερη δικαιοσύνη στο παγκόσμιο εμπόριο μέσω του δίκαιου εμπορίου. Υποστηρίζει τους στόχους και τις δραστηριότητες του δίκαιου εμπορίου σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής του οργανισμού. Ο οργανισμός παρέχει στους πελάτες του πληροφορίες για τον εαυτό του, τα προϊόντα που διαθέτει στην αγορά και τις οργανώσεις παραγωγών ή μέλη που παράγουν ή συλλέγουν τα προϊόντα. Οι έντιμες τεχνικές διαφήμισης και μάρκετινγκ χρησιμοποιούνται πάντα.

10)  Σεβασμός στο περιβάλλον

Οι οργανισμοί που παράγουν προϊόντα δίκαιου εμπορίου μεγιστοποιούν τη χρήση πρώτων υλών από πηγές που διαχειρίζονται με βιώσιμο τρόπο στις σειρές τους, αγοράζοντας τοπικά όταν είναι δυνατόν. Χρησιμοποιούν τεχνολογίες παραγωγής που επιδιώκουν τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και, όπου είναι δυνατόν, χρησιμοποιούν τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας που ελαχιστοποιούν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Επιδιώκουν να ελαχιστοποιήσουν τον αντίκτυπο του ρεύματος των αποβλήτων τους στο περιβάλλον. Οι παραγωγοί γεωργικών βασικών εμπορευμάτων στο πλαίσιο του δίκαιου εμπορίου ελαχιστοποιούν τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, χρησιμοποιώντας μεθόδους παραγωγής βιολογικών ή χαμηλής χρήσης φυτοφαρμάκων, όπου αυτό είναι δυνατόν.

Οι αγοραστές και οι εισαγωγείς προϊόντων δίκαιου εμπορίου δίνουν προτεραιότητα στην αγορά προϊόντων που παράγονται από πρώτες ύλες που προέρχονται από πηγές που διαχειρίζονται με βιώσιμο τρόπο και έχουν τη μικρότερη συνολική επίπτωση στο περιβάλλον. Όλοι οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα ή εύκολα βιοαποικοδομήσιμα υλικά για τη συσκευασία στο μέτρο του δυνατού και τα εμπορεύματα αποστέλλονται δια θαλάσσης όπου είναι δυνατόν.