Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κερδίζουν έδαφος στην εκπαίδευση

Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) κερδίζουν έδαφος στην εκπαίδευση γιατί παρέχουν δυνατότητες για την αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την αύξηση της διαδραστικότητας, τη βελτίωση της οργάνωσης των μαθημάτων και τον εμπλουτισμό του εκπαιδευτικού υλικού. Η άποψη αυτή ενισχύεται από μια σειρά μελέτες και επιστημονικά άρθρα τα οποία αναδεικνύουν βέλτιστες πρακτικές, συμβουλές αποφυγής και προτείνουν μια σειρά εργαλείων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία όπως:

1. Κοινοποιήσεις

2. Φωτογραφίες

3. Σύνδεσμοι

4. Βίντεο

5. Εκδηλώσεις

6. Συνομιλίες

7. Δίκτυα

8. Ειδοποιήσεις

9. Σημειώσεις

10. Δημιουργία σελίδων

11. Δημιουργία ομάδων

12. Δημιουργία λιστών

Μετά από μια σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές κατέληξαν ότι παρότι οι τεχνολογίες κοινωνικής δικτύωσης ανοίγουν μια σειρά από ευκαιρίες μάθησης μέσα σε κοινότητες πρακτικής, η κοινωνική δικτύωση αποκτά τη μέγιστη αξία της όταν υποστηρίζει κοινότητες ατόμων που πραγματοποιούν δια ζώσης συναντήσεις ή εικονικές κοινότητες από άτομα που γνωρίζονται. (Hung, H. & Yuen, S. 2010)

Πιο συγκεκριμένα:

• Οι μαθητευόμενοι ήταν ιδιαίτερα θετικοί απέναντι στη χρήση του ως υποστηρικτικού εργαλείου των διαλέξεων.

• Απέδωσαν μεγάλη αξία σε δυο χαρακτηριστικά: στο διαμοιρασμό πληροφοριών και στις δυνατότητες αλληλεπίδρασης

• Υπήρχε ένας μικρός αριθμός συμμετεχόντων που δυσκολεύτηκε σημαντικά να εξοικειωθεί με το προσδοκώμενο τρόπο σκέψης και δράσης

Η βάση της ανάγκης χρησιμοποίησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαιδευτική διαδικασία προκύπτει από τον ολοένα και αυξανόμενο βαθμό χρησιμοποίησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από του μαθητές

Τα στοιχεία από μελέτες που έχουν γίνει είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά και δείχνουν ότι:

• Οι μαθητές χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε καθημερινή βάση.

• Το 69% των μαθητών διατηρούν δικό τους προφίλ στο Facebook.

• To 18% επισκέπτεται ιστοσελίδες μέσων κοινωνικής δικτύωσης για πάνω από 21 ώρες την εβδομάδα.

• Υπάρχει σημαντικός βαθμός δικτύωσης μεταξύ των μαθητών του ίδιου σχολείου

• Αρκετοί νηπιαγωγοί, καθηγητές και δάσκαλοι παραπονιούνται ότι τα παιδιά είναι ιδιαίτερα «εξελιγμένα», χρησιμοποιούν τη νέα τεχνολογία, τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και θεωρούν ότι αντιμετωπίζονται υποτιμητικά από τους μαθητές επειδή δεν γνωρίζουν και δεν χρησιμοποιούν αυτές τις σελίδες.

Οι Meddge et al (2009) , στην έρευνα τους για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπάθησαν να απαντήσουν σε δύο βασικά ερωτήματα:

(α) Γιατί συμμετέχουν οι μαθητές στα κοινωνικά δίκτυα;

Η απάντηση απλή και αυθόρμητη: «Επειδή εκεί βρίσκονται και οι φίλοι μου»

Βασικό πλεονέκτημα των μέσων κοινωνική δικτύωσης είναι ότι υποστηρίζουν εξαιρετικά προϋπάρχουσες φιλίες και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του παρελθόντος

(β) Γιατί εκεί?

Η εξουσία που έχουν οι μεγαλύτεροι στη ζωή τους φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο. Οι μαθητές έχουν μια πολύ δομημένη και επίσημη καθημερινότητα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνιστούν απόδραση από τον κόσμο των μεγάλων. Γι αυτό μάλιστα και αποφεύγουν πολλοί από του μαθητές να κάνουν τους γονείς τους οι οποίοι είναι επίσης χρήστες του Facebook φίλους.

Σύμφωνα με τον Selwyn (2009) η χρήση των μέσων κοινωνική δικτύωσης που αφορά την μάθηση συνήθως περιορίζεται στη μετακριτική μαθησιακών εμπειριών και γεγονότων, στην ανταλλαγή «διαχειριστικών» πληροφοριών (πότε, που γίνονται οι διαλέξεις κτλ.) και φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη για πληροφορίες της τελευταίας στιγμής σε συζητήσεις σχετικές με τις απαιτήσεις διδασκαλίας και τις εξετάσεις. Η χρήση που αφορά την εκπαίδευση συνήθως περιορίζεται στην υποστήριξη της επικοινωνίας για την πραγματοποίηση εργασιών στην υποστήριξη σχετικά με την αξιολόγηση ή τη μάθηση την προσωπική προώθηση της ακαδημαϊκής αδυναμίας ή αδιαφορίας αναζητώντας υποστήριξη.

Μάλιστα ο ερευνητής επιμένει ότι ορισμένες φορές ο χρόνος που διατίθεται στο Facebook (για κοινωνικούς σκοπούς) είναι εις βάρος της ακαδημαϊκής μελέτης. Οι σπουδαστές δε φαίνεται να επιδιώκουν να επικοινωνούν μέσω των προσωπικών τους δικτύων με τους καθηγητές αλλά ίσως να δεχθούν να λαμβάνουν γενικές πληροφορίες και ενημερώσεις από το τμήμα στο οποίο ανήκουν

Τελικά όμως γιατί οι μαθητές και οι φοιτητές ενσωματώνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην «εκπαιδευτική τους συμπεριφορά» ?

Ο Selwyn διαπιστώνει ότι η χρήση που αφορά την εκπαίδευση συνήθως περιορίζεται στην υποστήριξη της επικοινωνίας για την πραγματοποίηση εργασιών, στην υποστήριξη σχετικά με την αξιολόγηση ή τη μάθηση αλλά και την προσωπική προώθηση της ακαδημαϊκής αδυναμίας ή αδιαφορίας αναζητώντας υποστήριξη από τα υπόλοιπα μέλη της τάξης.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ΜΟΝΟ ΜΙΑ από τις γενικές πρακτικές δικτύωσης των φοιτητών και των μαθητών που συνεχίζουν να συναντιούνται πρόσωπο με πρόσωπο.

Οι εκπαιδευόμενοι δεν αξιοποιούν το Facebook στην επίσημη εκπαιδευτική διαδικασία, επειδή δεν προβλέπεται από την επίσημη εκπαιδευτική γραμμή ενώ κάποιες φορές χρησιμοποιείται για ανεπίσημους μαθησιακούς σκοπούς.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Μια ομάδα φοιτητών ανεπίσημα αποφασίζει να δημιουργήσει μια σελίδα που αναφέρεται στο τμήμα του Πανεπιστημίου στο οποίο σπουδάζει. Σε αυτή τη σελίδα κοινοποιούνται ανακοινώσεις που αφορούν τα μαθήματα, σημειώσεις, εξετάσεις καθώς και ενδιαφέρουσες πληροφορίες και πηγές για την εκπόνηση εργασιών ή την πραγματοποίηση επιστημονικών εκδηλώσεων.

Η ουσία λοιπόν σύμφωνα με τον Selwyn βρίσκεται στην ενδυνάμωση των υπαρχόντων δεσμών:

• Το Facebook χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη διατήρηση συνδέσεων μεταξύ ατόμων που ήδη είναι στενά συνδεδεμένακαι όχι για τη δημιουργία μεγαλύτερων δικτύων με άτομα από άλλα άτομα ή ιδρύματα

• Το Facebook αναπαριστά μια τάση για την μεταφορά τον κοινοτήτων από offline σε online ξεπερνώντας τους γεωγραφικούς περιοριστικούς παράγοντες

Συνεπώς το facebook είναι να μέσο που επιτρέπει τον μαθητικό «εαυτό» να ψάχνει πίσω από το προσκήνιο την ταυτότητά του. Οι δράσεις κοινωνικοποίησης έχουν άμεση σχέση με το σχηματισμό της ταυτότητας (ηλεκτρονικής ή όχι) του καθενός. Οι μαθητευόμενοι απομακρύνονται από τους ρόλους που καλούνται να διαδραματίσουν στο επίσημο εκπαιδευτικό περιβάλλον με τους οποίους πιθανότατα δεν επιθυμούν να ταυτιστούν.

Μέσα από αυτή τη σκοπιά, καταλήγει ο Selwyn η έμμεση συμβολή του στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να είναι ήδη σημαντική.

Οι Angela Yan Yuet. al (2010), υποστηρίζουν ότι η κοινωνική δικτύωση όχι μόνο επεκτείνει τη δυνατότητα των ατόμων να συντηρούν κοινωνικά δίκτυα μεγάλης κλίμακας, αλλά επίσης τους επιτρέπει να διατηρήσουν στενές σχέσεις με μια μικρή ομάδα φίλων τους. Δυο βασικά χαρακτηριστικά που προκύπτουν στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης στο ακαδημαϊκό περιβάλλον, η κοινωνική αποδοχή και ο εγκλιματισμός φαίνεται να αποφέρουν θετικά κοινωνικά μαθησιακά αποτελέσματα.

Η κοινωνική δικτύωση επιτρέπει στους μαθητευόμενους να αναπτύξουν ικανοποιητικές σχέσεις με τους συναδέλφους τους ενώ ενισχύει τη δέσμευσή τους με το πανεπιστήμιο. Η έρευνα καταλήγει ότι είναι χρήσιμο να χρησιμοποιούνται αντίστοιχες υπηρεσίες για το σχεδιασμό κάποιων μαθησιακών δραστηριοτήτων.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι πολλές φορές τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν χρησιμοποιούνται ακριβώς όπως τα σχεδίασε ο εκπαιδευτικός στο μυαλό του σε σχέση με την δραστηριότητα που ήθελε να υλοποιήσει. Οι Arnold,Ν. & Paulus, Τ.(2010), διαπιστώνουν ότι σε μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων τα εργαλεία που παρείχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν χρησιμοποιήθηκαν με τον τρόπο για τον οποίο είχαν σχεδιαστεί οι δραστηριότητες. Η χρήση τους ήταν τελικά μια πειραματική μορφή σχεδίασης για επόμενες μορφές και εκδοχές εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Μεγάλο μέρος της αλληλεπίδρασης των μαθητευόμενων δεν ήταν φανερό. Αρκετοί μαθητευόμενοι μελετούσαν και παρακολουθούσαν, αλλά δε συμμετείχαν. Οι αόρατες αυτές αλληλεπιδράσεις υποστήριξαν σημαντικά την ανάπτυξη της συνοχής της κοινότητας. Η μη συμμετοχή δεν ήταν σημάδι αποστασιοποίησης. Αντίθετα, ήταν δείγμα συμμετοχής και διάθεσης (αντίστοιχες συμπεριφορές έχουν παρατηρηθεί και σε φόρουμ).

Βέβαια θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και αποτελέσματα ερευνών που δείχνουν ότι θα πρέπει πολύ προσεκτικά να ενσωματωθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, διότι οι μαθητές μπορεί και να μην το επιθυμούν. Πιο συγκριμένα το έργο Learner Experience Project κατέληξε ότι το μήνυμα των μαθητών είναι: Get out of MySpace!

Δηλαδή οι μαθητευόμενοι θέλουν να διατηρήσουν τα προσωπικά τους δίκτυα μακριά από τις εκπαιδευτικές τους υποχρεώσεις. Δεν θέλουν να είναι διαρκώς διαθέσιμοι στους διδάσκοντες ή να βομβαρδίζονται με ακαδημαϊκές πληροφορίες

Κλείνοντας την επισκόπηση ερευνών σχετικά με την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προτείνεται να μελετήσετε την Έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Συμβουλευτικός σταθμός) για τη χρήση του Facebook στην Ελλάδα από μαθητευόμενους (Παπάνης Ε. 2008). Μεταξύ των άλλων η μελέτη καταλήγει ότι οι πολύωροι χρήστες του FACEBOOK έχουν χαμηλή συμμετοχή σε δημιουργικές δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Αυτό και πολλά άλλα στοιχεία της έρευνας θα πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα ώστε η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να μην γίνει αυτοσκοπός και ξεπεράσει τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και βέβαια να μην αποτελεί άλλοθι στους μαθητές, οι οποίοι δικαιολογούν την πολύωρη χρήση του υπολογιστή στην εργασία που τους ανατέθηκε.