Η εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους πυλώνες της δια βίου μάθησης, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον ραγδαίων κοινωνικών, τεχνολογικών και οικονομικών μεταβολών. Στο επίκεντρο αυτού του συστήματος βρίσκονται οι εκπαιδευτές ενηλίκων, οι οποίοι καλούνται να υποστηρίξουν ποικίλους πληθυσμούς εκπαιδευομένων, με διαφορετικά κίνητρα, εμπειρίες και μαθησιακές ανάγκες. Παρά τη σημασία του ρόλου τους, η εκπαίδευση και επαγγελματική τους ανάπτυξη στην Ελλάδα παραμένει, εδώ και πάνω από μία δεκαετία, εγκλωβισμένη σε ένα στενό και αποσπασματικό πλαίσιο πιστοποίησης.
Την περίοδο 2014–2024, η δημόσια πολιτική για τους
εκπαιδευτές ενηλίκων περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη διαδικασία
πιστοποίησης της παιδαγωγικής επάρκειας τους μέσω εξετάσεων και στη συνακόλουθη
ένταξη στο Μητρώο του ΕΟΠΠΕΠ. Η πιστοποίηση αυτή αποτέλεσε, και σε μεγάλο βαθμό
εξακολουθεί να αποτελεί, βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή των εκπαιδευτών σε
συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα δια βίου μάθησης και κατάρτισης, καθώς και για
την απασχόλησή τους σε δημόσιες δομές κατάρτισης.
Ωστόσο, η μονοδιάστατη αυτή προσέγγιση είχε σημαντικές παρενέργειες. Η ουσιαστική εκπαίδευση των εκπαιδευτών υποκαταστάθηκε από μια διαδικασία προσανατολισμένη κυρίως στην επιτυχή έκβαση των εξετάσεων, η οποία καθίσταται αυτοσκοπός. Οι υποψήφιοι εκπαιδευτές οδηγήθηκαν στην αναζήτηση προγραμμάτων προετοιμασίας όχι για να αναπτύξουν σε βάθος τις παιδαγωγικές και διδακτικές τους δεξιότητες, αλλά για να αποκτήσουν το απαραίτητο συμπληρωματικό πιστοποιητικό επιμόρφωσης που ως δικαιολογητικό, θα τους επέτρεπε τη συμμετοχή στις εξετάσεις. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το κόστος της προετοιμασίας μεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στους ίδιους τους εκπαιδευτές
Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν η δημιουργία μιας άτυπης «αγοράς» προγραμμάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών, συχνά αμφίβολης ποιότητας, τα οποία στόχευαν κυρίως στη μαζική προετοιμασία για τις εξετάσεις. Παράλληλα, παρέμειναν ανενεργές κρίσιμες νομοθετικές προβλέψεις για την πιστοποίηση των ίδιων των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων, γεγονός που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μηχανισμός ποιοτικού ελέγχου και αναβάθμισης του συστήματος.
Ιδιαίτερα προβληματική υπήρξε και η ίδια η δομή των εξετάσεων πιστοποίησης. Η Tράπεζα Θεμάτων, πάνω στην οποία βασίζεται το γραπτό μέρος της δοκιμασίας, έχει γραφτεί το μακρινό 2014, χαρακτηρίζεται από έλλειψη ερωτήσεων κριτικής σκέψης, περιορισμένη χρήση μελετών περίπτωσης και έντονη έμφαση στην απομνημόνευση προκαθορισμένων απαντήσεων. Δεδομένου ότι το σώμα των ερωτήσεων-απαντήσεων συντάχθηκε από 30 άτομα η Τράπεζα Θεμάτων έχει έλλειψη συνοχής, αντιφάσεις και επικαλύψεις. Παράλληλα, σημαντικά πεδία της σύγχρονης εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως η ηλεκτρονική μάθηση, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η σύνδεση της μάθησης με την πράξη, και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση, είτε υποεκπροσωπούνται είτε παρουσιάζονται με παρωχημένο τρόπο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρελθόν υπήρξαν διαφορετικές και πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις. Τη δεκαετία του 2000 υλοποιήθηκε εθνικό πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτών, με κεντρικό σχεδιασμό, πιστοποιημένο εκπαιδευτικό υλικό και εκπαίδευση εκπαιδευτών. Το πρόγραμμα αυτό αντιμετώπιζε την εκπαίδευση εκπαιδευτών ως δημόσια ευθύνη και όχι ως κόστος. Παρότι εφαρμόστηκε με καθυστέρηση και τελικά εγκαταλείφθηκε, άφησε πολύτιμη εμπειρία για το πώς μπορεί να οργανωθεί μια συστηματική πολιτική επαγγελματικής ανάπτυξης.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται ορισμένες
αλλαγές που αποσυμφορούν τη διαδικασία πιστοποίησης, όπως η δημιουργία
ξεχωριστού Μητρώου Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης για τις ΣΑΕΚ και η
δυνατότητα απασχόλησης εκπαιδευτών χωρίς πιστοποίηση ΕΟΠΠΕΠ σε ορισμένα
συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Οι ρυθμίσεις αυτές, αν και διευκολύνουν τη
λειτουργία του συστήματος, δεν καλύπτουν το βασικό κενό: την απουσία
στοχευμένων, ποιοτικών και διαρκών προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης για
τους εκπαιδευτές ενηλίκων.
Η διεθνής εμπειρία και σχετικές μελέτες
αναδεικνύουν ότι οι εκπαιδευτές αποτελούν την «αιχμή του δόρατος» κάθε
εκπαιδευτικής παρέμβασης. Η επάρκεια ή η ανεπάρκεια της διδακτικής τους
πρακτικής μπορεί να ενισχύσει ή να ακυρώσει ακόμη και τον καλύτερο σχεδιασμό
προγραμμάτων. Στην ελληνική περίπτωση, πολλοί εκπαιδευτές περιορίστηκαν στην
τυπική λήψη πιστοποίησης χωρίς περαιτέρω ουσιαστική κατάρτιση, αναβάθμιση των δεξιοτήτων
τους και σχεδιασμό επαγγελματικής ανάπτυξης, μη έχοντας πρόσβαση μεταξύ των
άλλων σε σύγχρονες μορφές επιμόρφωσης
που να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις.
Το αποτέλεσμα είναι η σταδιακή υποβάθμιση του
ρόλου του εκπαιδευτή ενηλίκων, ο οποίος συχνά αντιμετωπίζεται ως συμπληρωματική
απασχόληση και όχι ως διακριτή επαγγελματική ταυτότητα με αυξημένες
παιδαγωγικές απαιτήσεις. Αν η εκπαίδευση ενηλίκων θέλει να ανταποκριθεί στις
προκλήσεις της εποχής, απαιτείται μια νέα στρατηγική: μετατόπιση από τη λογική
της απλής πιστοποίησης στη λογική της ουσιαστικής, συνεχούς και ποιοτικής
επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου